Ciekawa praktyka: program „Młody burmistrz/wójt”

W Londynie poznaliśmy ciekawe doświadczenia dzielnicy Lewisham, która już od dziesięciu lat realizuje program włączania młodych ludzi do podejmowania decyzji o sprawach lokalnych i miejskich poprzez program „Young mayor” czyli „Młody/a  burmistrz/wójt” (http://www.b-involved.org.uk/young-mayor)

Na czym polega ten program?

Młodzi ludzie z Lewisham w wieku 11-18 lat co roku mogą wybierać swoich przedstawicieli, którzy współpracują z burmistrzem, mają wpływ na sprawy lokalne i dysponują budżetem 30.000 funtów (~150.000 zł) na realizację swojego programu. Co roku we wrześniu toczy się kampania wyborcza, na którą kandydaci dostają środki finansowe i rzeczowe z urzędu dzielnicy Lewisham. W październiku organizuje się wybory, głosowania odbywają się w szkołach. Osoba, która uzyska najwięcej głosów zostaje młodym burmistrzem dzielnicy Lewisham, osoba druga w kolejności zostaje zastępcą burmistrza. Dwie kolejne osoby stają się posłami-reprezentantami młodzieży z Lewisham do brytyjskiego Parlamentu Młodzieżowego (http://www.ukyouthparliament.org.uk/). Co z pozostałymi? Zostają zaproszeni do grupy „Młodych doradców (young advisors)” w dzielnicy Lewisham. Każdy kto weźmie udział w wyborach ma więc pewność wpływania na sprawy lokalne, jako młody burmistrz lub członek rady doradców.

Fot. Burmistrz dzielnicy Lewisham sir Steve Bullock z młodymi burmistrzem Jamelem Higginsem
i wiceburmistrzem Kojo Kankamem.

Jak wygląda proces wyborczy?

Kandydaci w wieku 13-17 lat (w momencie wyborów) mogą zgłaszać się w ratuszu Lewisham od końca lipca, zgłoszenie polega na wypełnieniu deklaracji, przedstawieniu podpisów rodzica i dyrektora szkoły, zaświadczających o ich świadomości zgłoszenia kandydata, zebraniu podpisów 50 młodych ludzi, popierających kandydata. Zgłoszenia przyjmowane są do 14 września, po czym następuje szkolenie dla kandydatów, które ma pomóc im zorganizować swoją kampanię wyborczą i poznać zasady pracy młodego burmistrza. Kandydaci formułują programy wyborcze, rozpoczyna się intensywna kampania wyborcza organizowana przez kandydatów i ich sztaby wyborcze przy wsparciu finansowym Urzędu Dzielnicy. Wybory następują około 10 października we wszystkich szkołach w dzielnicy, głosować mogą osoby w wieku 11-18 lat, można podać kandydata pierwszego i drugiego wyboru. Wyniki ogłaszane są następnego dnia. W ten sposób konstytuuje się zespół młodego burmistrza, zastępcy i rady doradców. Grupa doradców pozostaje otwarta na osoby spoza grona kandydatów.

Jak w praktyce działa rada doradców?

Grupą i programem opiekują się na stałe Malcolm Ball i Katy Brown, urzędnicy miejscy zatrudnieni na stanowisku „doradców młodego burmistrza”, oprócz tego pracuje z nimi regularnie co najmniej trzech „youth workers” – osoby wyspecjalizowane we wspieraniu działań młodych ludzi. Młodzi doradcy spotykają się co tydzień w poniedziałkowe popołudnia. Na spotkaniu panuje nieformalna atmosfera, co jak zapewniali nas pracownicy urzędu jest niezwykle istotne w owocnej pracy z młodzieżą. Program ma oprawę graficzną (logo, spójna kolorystyka materiałów informacyjnych), wydaje gazetkę sprawozdającą w rytmie dwa razy na rok sprawy młodzieżowe w Lewisham. Program ma również stronę internetową www.b-involved.org.uk, która zawiera informacje o programie, ale również stanowi platformę wymiany wiedzy o realizowanych w dzielnicy projektach młodzieżowych.

O jakich sprawach rozmawiają?

Młodzieżowi doradcy zajmują się nie tylko sprawami młodzieży ale tez tematami ważnymi dla całej lokalnej społeczności. W trakcie wizyty studyjnej mieliśmy okazję uczestniczenia w regularnym, cotygodniowym spotkaniu. W spotkaniu wzięła udział też jedna z radnych dzielnicy Lewisham. Przyszła aby porozmawiać z młodymi doradcami o planowanych przez władze Wielkiego Londynu cięciach w policji i zachęcić ich do udziału w konsultacjach publicznych w tej sprawie w Londynie (sprawy bezpieczeństwa pozostają w gestii centralnej londyńskiej władzy). Byliśmy świadkami jej rozmowy z młodymi ludźmi, w której padały pytania takie jak: „Proponowane przez władze cięcia wydatków na policję oznaczają zmniejszenie liczby komend działających całodobowo, za to więcej policjantów patrolujących okolice. Co o tym sądzicie?” Ze strony młodych ludzi padały pytania o to, czy cięcia spowodują redukcję zatrudnienia policjantów oraz o proporcję cięć w poszczególnych dzielnicach – z zaznaczeniem, że często w Lewisham cięcia są proporcjonalnie większe w stosunku do innych dzielnic.

Wymiana zdań zakończyła się zachętą ze strony radnej i wstępną deklaracją ze strony młodych co do wspólnego przedstawienia zadanych przez nich pytań na ogólnolondyńskich spotkaniach konsultacyjnych w sprawie cięć wydatków w policji.

Ile osób bierze udział w wyborach?

W wyborach na młodego burmistrza w 2012 roku zgłosiło się 21 kandydatów, w wieku od 13-16 lat, z różnych szkół w Lewisham, 14 z 21 osób stanowiły młode kobiety, 19 określało się jako „czarny/a”. Widać z tego, że nawet w dzielnicy zamieszkałej w większości przez imigrantów program „Młody burmistrz” sprawdza się w angażowaniu młodzieży do współpracy. W wyborach zagłosowało 52% populacji szkolnej. Młody burmistrz Jamel Higgins uzyskał w zeszłym roku 1931 glosów, wiceburmistrz Kojo Kankam 1857.

Ile kosztuje program „Młody burmistrz”?

Budżet całego programu to 200 000 funtów rocznie, z czego 30 000 funtów przypada na budżet zarządzany przez młodzieżowego burmistrza, 50 000 to budżet wyborów, pozostałe środki składają się na wynagrodzenie dwóch pełnoetatowych pracowników urzędu, którzy są młodzieżowymi doradcami oraz wydatki bieżące. Cały budżet dzielnicy Lewisham w roku 2012/2013 wyniósł 1 milion 343 tysiące funtów, budżet programu „Młody burmistrz” stanowi około 15% budżetu dzielnicy.

W jaki sposób młody burmistrz dysponuje budżetem?

Decyzje budżetowe podejmowane są po przeprowadzanych w szkołach warsztatach dotyczących potrzeb i pomysłów młodych ludzi. W podejmowaniu decyzji młody burmistrz kieruje się również wynikami organizowanego regularnie Panelu Młodych Obywateli (YCP), narzędzia konsultowania spraw dzielnicy z ogółem młodzieży w Lewisham, którą reprezentuje 800 wylosowanych osób.

Decyzje budżetowe muszą być uzgodnione z radą młodych doradców. W 2012 roku zgłoszono i zrealizowano pomysły w kilku kategoriach, dotyczyły jeżdżenia na rolkach, ogólnie poszerzania oferty sportowej w centrach sportowych, zdrowego odżywiania i dobrostanu psychicznego i upamiętniania sukcesów młodych osób z Lewisham (tzw. „hall of fame”).

Czy młodzieżowa rada nie wystarcza, potrzebny jest „młody burmistrz”?

W Wielkiej Brytanii bardziej rozpowszechnionym niż „młody burmistrz” schematem modelem partycypacji młodzieży jest młodzieżowa rada gminy (dzielnicy) (podobna do młodzieżowych rad gmin funkcjonujących w Polsce). Zastanawialiśmy się czy ciało kolektywne nie wystarczy do reprezentowania interesów młodzieży. Młodzi ludzie z Lewisham podali następujące korzyści z systemu młodego burmistrza wybieranego bezpośrednio. Po pierwsze, zarówno dla kandydatów, jak i dla wyborców, oznacza większe zaangażowanie w proces wyborczy. Wybieranie i kandydowanie na stanowisko burmistrza jest większą stawką, niż kandydowanie i wybieranie członka rady. Jamel Higgins powiedział, że czuje, że jego stanowisko wywołuje respekt w urzędzie i poza nim. Po drugie, jedną osobę można lepiej poznać oraz jest z nią łatwiejszy, bardziej czytelny kontakt. Po trzecie, jak wynika również z opisanych powyżej praktyk, program młody burmistrz w Lewisham zachowuje swój kolektywny charakter, poprzez funkcjonowanie rady doradców i młodzieżowego panelu obywatelskiego.

Czynniki sukcesu programu „Młody burmistrz” w Lewisham

Jako czynniki sukcesu programu można wymienić: autentyczną otwartość ze strony urzędu na współpracę z młodymi oraz wspieranie ich odpowiednim budżetem i kadrami.  Partycypacja młodzieży wspierana jest na wszystkich etapach: od zgłoszenia kandydatów, poprzez wybory po regularne codzienne i całoroczne funkcjonowanie. Osoby pracujące z młodzieżowymi doradcami są profesjonalistami wyspecjalizowanymi w pracy z młodzieżą i potrafią się łatwo komunikować z młodymi ludźmi.

Kilka informacji o dzielnicy Lewisham: